Nấm độc nguy hiểm đến tính mạng tại Việt Nam

KIẾN THỨC VỀ NẤM ĐỘC VIỆT NAM - BIẾT ĐỂ TRÁNH

Tại sao nấm độc lại nguy hiểm?

Nấm độc chứa các chất độc tố có thể gây hại cho cơ thể người và động vật khi ăn phải. Mức độ độc hại có thể khác nhau tùy thuộc vào loại nấm và lượng nấm ăn vào. Ngộ độc nấm có thể gây ra các triệu chứng từ nhẹ như khó chịu đường tiêu hóa đến nặng như tổn thương gan, thận, hệ thần kinh, thậm chí tử vong.

Một số loại nấm độc phổ biến ở Việt Nam và dấu hiệu nhận biết:

Việc nhận biết nấm độc rất khó khăn và thường đòi hỏi kiến thức chuyên môn. Tuy nhiên, có một số loại nấm độc phổ biến ở Việt Nam mà bạn nên biết để cảnh giác:

1. Nấm tán trắng chết người (Amanita phalloides): Đây là một trong những loại nấm độc nguy hiểm nhất trên thế giới và cũng có mặt ở Việt Nam.

   • Dấu hiệu nhận biết:

     • Mũ nấm màu trắng hoặc hơi vàng nhạt, hình chuông khi non và phẳng khi trưởng thành, đường kính khoảng 5-15 cm.
     • Phiến nấm (mặt dưới mũ nấm) màu trắng, dày đặc.
     • Cuống nấm màu trắng, có vòng cổ (vòng bao quanh cuống nấm) ở phía trên và bẹ nấm (bao gốc) ở phía dưới gốc cuống, giống như "chiếc chén" bao quanh gốc nấm.
     • Không có mùi đặc biệt hoặc có mùi nhẹ, dễ chịu khi còn non.

   • Nguy hiểm: Chứa độc tố amatoxin gây tổn thương gan nghiêm trọng, thường dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Triệu chứng ngộ độc thường xuất hiện muộn sau 6-24 giờ sau khi ăn, bắt đầu với đau bụng dữ dội, nôn mửa, tiêu chảy, sau đó có thể dẫn đến vàng da, suy gan, suy thận và hôn mê.

   (Nấm tán trắng gây mất mạng nếu ăn phải)

2. Nấm độc trắng hình nón (Amanita virosa): Cũng thuộc chi Amanita, độc tính tương tự nấm tán trắng chết người.

   • Dấu hiệu nhận biết:

     • Tương tự nấm tán trắng chết người nhưng mũ nấm thường màu trắng tinh khôi, hình nón hoặc hình chuông.
     • Toàn bộ cây nấm màu trắng.

   • Nguy hiểm: Tương tự nấm tán trắng chết người, chứa amatoxin gây tổn thương gan nặng.

   

   (Nấm độc trắng hình nón gây chết người khi ngộ độc)

3. Nấm độc đỏ (Amanita muscaria): Loại nấm này dễ nhận biết hơn nhờ màu sắc sặc sỡ, thường được biết đến trong các câu chuyện cổ tích và hình ảnh trang trí, nhưng lại rất độc.

   • Dấu hiệu nhận biết:

     • Mũ nấm màu đỏ tươi hoặc cam, có các vảy trắng hoặc vàng trên bề mặt.
     • Phiến nấm màu trắng.
     • Cuống nấm màu trắng, có vòng cổ.

   • Nguy hiểm: Chứa các độc tố như muscarine, ibotenic acid và muscimol. Gây ra các triệu chứng ngộ độc thần kinh như lú lẫn, kích động, ảo giác, co giật, buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy. Mặc dù ít khi gây tử vong ở người lớn khỏe mạnh, nhưng có thể rất nguy hiểm cho trẻ em và người già yếu.

   (Nấm độc đỏ rất đẹp nhưng là loại rất nguy hiểm)

4. Nấm Phiến Xanh (Chlorophyllum molybdites): Loại nấm này thường bị nhầm lẫn với nấm ăn được vì hình dáng khá giống nấm rơm hoặc nấm thường.

   • Dấu hiệu nhận biết:

     • Mũ nấm màu trắng hoặc kem, có vảy nâu hoặc xám trên bề mặt, khi già mũ nấm có thể phẳng và rộng đến 25cm.
     • Phiến nấm màu trắng khi non và chuyển sang màu xanh lục nhạt hoặc xám lục khi trưởng thành (đây là đặc điểm quan trọng để phân biệt).
     • Cuống nấm màu trắng hoặc kem.
     • Ấn vào mũ hoặc cuống nấm không bị đổi màu.
     • Sinh trưởng trên bãi cỏ, vườn tược.

   • Nguy hiểm: Gây ngộ độc đường tiêu hóa, với các triệu chứng như buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy. Triệu chứng thường xuất hiện sau 1-3 giờ sau khi ăn và thường tự khỏi trong vòng 24-48 giờ, nhưng có thể gây khó chịu lớn.

   (Nấm phiến xanh gây ngộ độc tiêu hóa)

5. Nấm Entoloma sinuatum (Entoloma sinuatum): Cũng là một loại nấm độc có thể bị nhầm lẫn với nấm ăn được.

   • Dấu hiệu nhận biết:

     • Mũ nấm màu trắng, xám hoặc vàng nhạt, khi non hình nón và phẳng khi trưởng thành, có thể hơi lõm ở giữa.
     • Phiến nấm màu trắng khi non và chuyển sang màu hồng hoặc hồng nhạt khi trưởng thành.
     • Cuống nấm màu trắng hoặc xám nhạt.

   • Nguy hiểm: Gây ngộ độc đường tiêu hóa với các triệu chứng tương tự như nấm Phiến Xanh.

   (Nấm Entoloma sinuatum rất dễ nhầm lẫn với các loại nấm ăn được)

Lưu ý quan trọng:

• Không có cách thử nấm độc tại nhà an toàn! Các phương pháp dân gian như thử bằng hành, tỏi, bạc, hoặc luộc nấm với gạo... hoàn toàn không có cơ sở khoa học và không thể giúp bạn phân biệt nấm độc.
• Chỉ ăn nấm khi bạn chắc chắn 100% về loại nấm đó. Tốt nhất là chỉ nên ăn các loại nấm được bán ở các cửa hàng uy tín, đã được kiểm định.
• Không nên hái và ăn nấm dại, đặc biệt là nấm mọc hoang dã. Ngay cả những người có kinh nghiệm hái nấm cũng có thể nhầm lẫn giữa nấm độc và nấm ăn được.
• Nếu bạn không chắc chắn, hãy bỏ qua! An toàn luôn là ưu tiên hàng đầu.

Triệu chứng ngộ độc nấm:

Triệu chứng ngộ độc nấm có thể xuất hiện sớm (trong vòng vài giờ sau khi ăn) hoặc muộn (sau 6 giờ hoặc lâu hơn), tùy thuộc vào loại nấm và độc tố. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Ngộ độc sớm (xuất hiện trong vòng 6 giờ):
  • Buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy
  • Vã mồ hôi, chảy nước mắt, nước dãi
  • Chóng mặt, nhức đầu, lú lẫn
  • Ảo giác, kích động
  • Co giật
• Ngộ độc muộn (xuất hiện sau 6 giờ):
  • Đau bụng dữ dội, nôn mửa, tiêu chảy kéo dài
  • Vàng da, vàng mắt (dấu hiệu tổn thương gan)
  • Tiểu ít, phù nề (dấu hiệu tổn thương thận)
  • Hôn mê

Xử lý khi nghi ngờ ngộ độc nấm:

Nếu nghi ngờ bị ngộ độc nấm, cần thực hiện ngay các bước sau:

1. Gây nôn: Nếu người bị ngộ độc còn tỉnh táo, hãy cố gắng gây nôn để loại bỏ bớt nấm ra khỏi dạ dày.
2. Uống than hoạt tính: Than hoạt tính có thể giúp hấp thụ độc tố trong đường tiêu hóa.
3. Đưa ngay người bị ngộ độc đến cơ sở y tế gần nhất: Việc điều trị ngộ độc nấm cần được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên môn. Hãy mang theo mẫu nấm đã ăn (nếu còn) để giúp bác sĩ xác định loại nấm và có phương pháp điều trị phù hợp.

Phòng ngừa ngộ độc nấm:

• Nâng cao kiến thức: Tìm hiểu về các loại nấm độc phổ biến và dấu hiệu nhận biết.
• Không tự ý hái và ăn nấm dại.
• Chỉ mua nấm ở những địa điểm uy tín, đảm bảo nguồn gốc rõ ràng.
• Khi chế biến nấm, cần nấu chín kỹ. Một số loại nấm độc có thể giảm độc tính khi được nấu chín, nhưng không phải tất cả. Vì vậy, tốt nhất vẫn là tránh nấm dại hoàn toàn.
• Dạy trẻ em về nguy cơ nấm độc và không cho trẻ tự ý hái hoặc ăn nấm.

Một số quan điểm không đúng về nhận dạng nấm độc:

• Nấm có màu sắc sặc sỡ là nấm độc: quan điểm này không đúng vì có những loại nấm rất màu sắc nhưng không có độc.
• Nấm có mủ nhựa màu trắng khi bẻ ra là nấm độc: quan điểm này không đúng vì một số loại nấm độc có thể tiết ra nhựa mủ màu trắng, nhưng cũng có nhiều loại nấm ăn được cũng tiết ra nhựa mủ màu trắng (ví dụ như một số loại nấm Lactarius).
• Nấm khi nấu với hành tỏi mà bị đen là nấm độc: Sai vì phản ứng hóa học giữa nấm và hành tỏi (hoặc bạc) không phải là một chỉ báo chính xác về độc tính. Việc hành tỏi hoặc bạc bị đen có thể do các enzyme tự nhiên hoặc các hợp chất khác trong nấm gây ra phản ứng oxy hóa, không liên quan đến độc tố gây ngộ độc nấm. Đây là một phương pháp hoàn toàn không có cơ sở khoa học.
• Nấm có côn trùng, sâu bọ ăn là nấm không độc: Sai vì côn trùng và các loài động vật khác có hệ tiêu hóa khác với con người và có thể chịu được một số độc tố mà con người không thể. Việc côn trùng ăn nấm không đảm bảo rằng nấm đó an toàn cho con người. Có nhiều loại nấm độc, độc tố của chúng không gây hại cho côn trùng nhưng lại gây hại nghiêm trọng cho người.
• Nấm có mùi thơm là ăn được, nấm có mùi khó chịu là nấm độc: Sai vì nhiều loại nấm độc vẫn có mùi thơm, tiêu biểu là Nấm tán trắng chết người (Amanita phalloides) khi còn non có thể có mùi nhẹ, dễ chịu, thậm chí ngọt ngào, nhưng lại cực kỳ độc.

Kết luận:

Hãy luôn cảnh giác và thận trọng với nấm dại. Đừng tin vào bất kỳ quan niệm sai lầm nào về nhận dạng nấm độc và cũng không có bất cứ một tiêu chuẩn hay quy định nào về nhận dạng nấm độc. An toàn luôn là ưu tiên hàng đầu. Nếu bạn không chắc chắn, hãy bỏ qua!

Nấm độc là một vấn đề nghiêm trọng và tiềm ẩn nhiều nguy hiểm. Việc trang bị kiến thức và thực hiện các biện pháp phòng ngừa là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào hoặc cần thêm thông tin, đừng ngần ngại hỏi nhé!

Cảm ơn các bạn đã quan tâm!

Thảo Mộc Xanh.