Tổng quan về cây thuốc bổ đẳng sâm

KIẾN THỨC CĂN BẢN VỀ CÂY ĐẲNG SÂM

Tên gọi:

• Dân gian thường gọi: Đẳng sâm, đảng sâm, đang sâm, phòng đẳng sâm, lộ đảng sâm, xuyên đảng sâm, đông đảng sâm, rầy cáy (Lạng Sơn), mần cáy.
• Tên khoa học: Codonopsis sp. thuộc họ Hoa chuông Campanulaceae.
• Tên đảng sâm là do vị thuốc giống như sâm, sản xuất ở một số địa phương gọi là quận Thượng Đảng (Trung Quốc). Ở Cao Bằng, Lạng Sơn người Thổ gọi là cỏ rầy cáy, mần cáy, lầy cáy.

Mô tả cây.

Đang sâm là một loại thảo mộc sống lâu năm.

(Hình ảnh đảng sâm bắc sấy khô)

• Rễ: Hình trụ dài, đường kính có thể đạt đến 1cm - 1.7cm. Đầu rễ phát triển to, trên có nhiều vết sẹo của thân cũ, phái dưới có khi phân nhánh, màu vàng nhạt, trên có các vết nhăn dọc và ngang.
• Thân: Mọc bò trên mặt đất hoặc leo, phân nhánh nhiều, phía dưới hơi có lông, phía ngọn lại nhẵn.
• Lá: Mọc đối, so le nhiều khi gần như mọc vòng, cuống lá dài 0.5 đến 4cm, phiến lá hình tim hoặc hình trứng dài 1 - 7cm rộng 0.8 - 5.5cm đầu tù hoặc nhọn đáy là hình tim, mép lá nguyên hơi lượn sóng hoặc có răng cưa (Việt Nam). Mặt trên lá màu xanh nhạt, mặt dưới trắng. (Ở Việt Nam lá chỉ mọc đối).
• Hoa: Mọc đơn độc ở kẽ lá, có 5 lá dài tràng hoa hình chuông, màu vàng nhạt chia 5 thùy, 5 nhị, bầu có 5 ngăn. Mùa hoa nở vào tháng 7 tháng 8 hằng năm.
• Quả: Phía trên có 1 núm nhỏ hình nón, khi chín có màu tím đỏ, mùa quả vào tháng 9 tháng 10 hằng năm.

Thành phần dưỡng chất.

 - Đảng sâm bắc (Trung Quốc) có Saponin và đường.

 - Đảng sâm nam (Việt Nam) có chất đường, chất béo, chưa thấy có saponin.

Công dụng và liều dùng.

• Phạm vi sử dụng trong Đông Y từ rất lâu đời, thành phần sử dụng là dễ củ. Đông Y coi đảng sâm có thể dùng thay thế nhân sâm trong các bệnh thiếu máu, da vàng, bệnh bạch huyết, viêm thượng thận, nước tiểu có anbumin, chân phù đau. Còn được dùng làm thuốc bổ dạ dày, chữa ho tiêu đờm, lợi tiểu tiện.
• Tính vị: Vị ngọt, tính bình, quy vào 2 kinh phế và tỳ. Công dụng bổ trung ích khí, sinh tân, chỉ khát. Chủ trị tỳ hư, ăn không tiêu, chân tay yếu mỏi, phế hư sinh ho, phiền khát.
• Công dụng gần như nhân sâm nhưng hơi thiên về bổ trung, người thực tà không dùng được.
• Đơn thuốc có đảng sâm: Chữa lao mới nhiễm, bệnh ho (Đảng sâm 16g, hoài sơn 15g, ý dĩ nhân 10g, mạch môn 10g, cam thảo 3g, hạnh nhân 10g, khoản đông hoa 10g, xa tiền tử 10g - Nước 600 ml sắc lấy 200ml chia 3 lần uống trong ngày).

(Đảng sâm Nam củ to hơn, cứng hơn so với đảng sâm Bắc)

Phân bố và thu hái chế biến.

1. Trước năm 1960 chỉ có ở Trung Quốc, Triều Tiên. Từ năm 1961 ta bắt đầu khai thác ở các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, Lào Cai, và các tỉnh có nhiều dân tộc Thái, Mèo sinh sống.
2. Cây được trồng bằng hạt, ưa những nơi đất cát có nhiều mùn, mọc hoang ở những nơi có bóng dâm, thung lũng rậm rạp.
3. Sau khi thu hái phần củ về rửa sạch, phân loại to nhỏ, đem phơi héo thì dùng tay hay miếng gỗ lăn cho mềm làm cho phần vỏ và thịt dính chặt nhau khoảng 3 - 4 lần , cuối cùng phơi hoặc sấy cho thật khô.

Nhận diện đảng sâm Bắc và đảng sâm Nam.

(Hình ảnh đảng sâm nam khi mới thu hái)

 - Phần cây thì cơ bản giống nhau, chỉ có lá đảng sâm Nam chỉ mọc đối mép có răng cưa còn lá đảng sâm bắc cả đối cả so le có cả mọc vòng.

 - Thành phần: Đảng sâm Bắc có chứa Saponin (Hoạt chất chính trong nhân sâm) còn đảng sâm Nam thì chưa có nghiên cứu nào cho thấy có hoạt chất saponin.

 - Phần dễ củ: Đảng sâm bắc thường nhỏ như cái đũa, có sư tử bàn đầu rất rõ ràng, đặc tính bì tùng nhục khẩn, hóa tra, mặt cắt dạng cúc hoa tâm. Đảng sâm nam to hơn cứng hơn, sư tử bàn đầu nhỏ hoặc không rõ.

Kết luận:

Đảng sâm là loại cây thuốc bổ, có công dụng gần giống như nhân sâm, rất tốt cho sức khỏe, đã được Đông Y sử dụng từ lâu đời, nhưng giá thành lại rất thấp, thấp hơn so với nhân sâm nên nó thường được ví von là: "nhân sâm cho người nghèo". Để tìm hiểu thêm về sản phẩm đảng sâm mời các bạn xem tại: https://thaomocxanh.com.vn/dang-sam-vi-thuoc-binh-dan-tot-nhu-nhan-sam-id45.html

Cảm ơn các bạn đã quan tâm, mong nhận được ý kiến đóng góp!

Thảo Mộc Xanh.