Đẳng sâm

ĐẲNG SÂM - THẢO DƯỢC TỐT NGANG NHÂN SÂM

Tổng quan về cây đẳng sâm

Là loại cây thảo mộc sống lâu năm, tên khoa học Codonopsis pilosula thuộc họ Hoa chuông. Ở Việt Nam nhiều tài liệu không thống nhất về tên gọi, có người gọi là đang sâm, người gọi là đảng sâm nhưng có lẽ tên gọi chính xác là đẳng sâm vì tên gọi này xuất phát từ việc nó được coi là tốt ngang nhân sâm ("đẳng" nghĩa là "="). ngoài ra nó còn được gọi là hồng đảng sâm.

• Thân: thân quấn bò lan trên mặt đất hoặc leo vào các cây khác, thân hình trụ màu tím sẫm có lông thưa, phần ngọn không có lông.
• Lá: Hình tim, mặt trên có lông như nhung, mặt dưới nhẵn hoặc ít lông gần như không có, màu xanh nhạt pha vàng, mép nguyên.
• Hoa: Có màu xanh nhạt, mọc đơn từ kẽ lá và thân, đài hoa hình chuông, chia làm 5 thùy lúc sắp rụng chuyển màu vàng nhạt.
• Rễ: Hình trụ dài nhỏ như ngón tay, đầu phình to, nhỏ dần về đuôi, thường không phân dễ nhánh, màu trắng khi tươi và chuyển vàng khi khô. Đây là phần được sử dụng làm vị thuốc trong Đông Y.
• Phân bố: Trước năm 1960, loại thảo dược này chủ yếu được khai thác nhiều ở Trung Quốc, Triều Tiên. Đến năm 1961 nó được tìm thấy ở các tỉnh phía Bắc Việt Nam.

Vị thuốc đẳng sâm

• Thành phần sử dụng: Phần củ dễ (Radix) cây đẳng sâm phơi khô hoặc sấy khô.
• Tính vị: Vị ngọt, tính bình, quy vào 2 kinh: Phế và Tỳ.
• Công năng: Bổ trung ích khí, sinh tân, chỉ khát.
• Chủ trị: Kém ăn, cơ thể suy nhược mệt mỏi, trướng bụng, lo sợ, hồi hộp, tim đập nhanh, mất ngủ ...
• Phân loại: Chia thành 2 loại: Vị đẳng sâm Bắc và Nam.

Đặc điểm nhận dạng đẳng sâm Bắc và đẳng sâm Nam

- Đảng sâm Bắc: Có sư tử bàn đầu (Đầu phình to như bờm sư tử) củ mềm dẻo nhỏ như cái đũa, mặt cắt có dạng cúc hoa tâm, ngoài xốp trong đặc (Bì tùng nhục khẩn), khi nhai tan hết không để lại cặn (Hóa tra).

- Đảng sâm Nam: Củ to như ngón tay, ngắn hơn và cứng hơn.

Hiện đang được đẩy mạnh trồng ở một số tỉnh miền núi phía bắc Lào Cai, Sơn La ... nhưng sản lượng không đủ cung cấp nên hầu hết vẫn phải nhập và sử dụng nhiều vẫn là đang sâm bắc.

Thu hái, sơ chế và sử dụng.

1. Phần củ thường được thu hái vào cuối Đông khi cây chuyển sang tàn, đào sâu khoảng 50cm để lấy củ và không làm bị xước. Sau rửa sạch đất cát, phơi hoặc sấy để sử dụng. Có thể tẩm nước gừng để giảm tính hàn rồi sao qua để dùng.
2. Trong YHCT, vị thuốc này đã được sử dụng từ rất lâu đời, nó là thảo dược quan trọng trong các bài thuốc kinh điển như: Tứ quân tử thang, Bát trân thang. Ngoài ra nó còn được sử dụng thay thế nhân sâm trong các bài thuốc tùy vào liều lượng, tuy nhiên thường sử dụng liều lượng cao hơn nhân sâm.
3.  Ngoài sử dụng làm vị thuốc đảng sâm còn được sử dụng theo cách đơn giản như: Ngâm rượu, hãm trà lấy nước uống cũng rất tốt cho sức khỏe.

Kết luận:

Đẳng sâm là loại cây thuốc quý, rất tốt cho sức khỏe, giá thành lại rất rẻ, trong dân gian còn gọi vui là nhân sâm cho người nghèo. Tuy nhiên khi sử dụng cần lưu ý: Không dùng cho trẻ em dưới 1 tuổi và phụ nữ mang thai, không dùng cho người huyết áp thấp, nhận dạng phân biệt chính xác để không mua phải hàng giả. Cần bảo quản đậy kín, tránh ẩm mốc, để nơi thoáng gió, tránh mọt vì nó có vị ngọt nên rất dễ bị mọt.

Cảm ơn các bạn đã quan tâm!

Thảo Mộc Xanh.