08 món ăn bổ dưỡng chế biến từ tam thất bắc

TAM THẤT NGUYÊN LIỆU CHO CÁC MÓN NGON BỔ DƯỠNG

Củ tam thất bắc là vị thuốc quý có công năng: Hóa ứ, tư bổ, cầm máu, hoạt huyết, bổ huyết được sử dụng trong YHCT điều trị nhiều bệnh lý quan trọng, ngoài ra nó còn là nguyên liệu chế biến nhiều món ngon bổ dưỡng, bồi bổ sức khỏe thường được sử dụng trong dân gian, đơn giản, dễ làm, rất tốt cho sức khỏe.

1. Cháo tam thất.

Nguyên liệu:

• Gạo tẻ (khoảng 1 nắm)
• Bột tam thất (khoảng 3-5g) hoặc vài lát tam thất khô.
• Nước dùng (từ xương, gà...) hoặc nước lọc.
• Gia vị: Muối, hạt nêm, tiêu, hành lá, ngò rí (tùy chọn).
• Có thể thêm thịt gà, chim bồ câu, sườn non... đã sơ chế sạch.

Cách làm:

1. Vo sạch gạo, để ráo.
2. Nếu dùng thịt/xương, ninh trước để lấy nước dùng và làm mềm thịt.
3. Cho gạo vào nồi cùng nước dùng (hoặc nước lọc), nấu đến khi gạo nhừ thành cháo. Nêm nếm gia vị vừa ăn.
4. Khi cháo đã nhừ, nếu dùng bột tam thất thì hòa bột với một ít nước nguội cho tan rồi đổ vào nồi cháo, khuấy đều, đun sôi lại khoảng 1-2 phút là được. Nếu dùng lát tam thất, có thể cho vào ninh cùng cháo từ sớm hơn.
5. Múc cháo ra tô, thêm thịt (nếu có), rắc thêm tiêu, hành ngò và thưởng thức khi còn nóng.

2. Tam thất hầm bồ câu. 

Nguyên liệu:

• Chim bồ câu: 1-2 con (nên chọn bồ câu ra ràng, non sẽ mềm và bổ hơn).
• Tam thất: Khoảng 10-20g củ tam thất tươi hoặc khô, thái lát hoặc đập dập. Liều lượng có thể điều chỉnh tùy mục đích.
• Gia vị: Gừng tươi vài lát (giúp khử mùi tanh, làm ấm), muối, hạt nêm, bột ngọt (tùy ý).
• Nguyên liệu phụ (tùy chọn): Có thể thêm các vị thuốc bắc khác như táo đỏ (vài quả), kỷ tử (1 nhúm nhỏ), hoài sơn (vài lát), ý dĩ... để tăng thêm công dụng và hương vị.
• Nước lọc hoặc nước dừa tươi (hầm bằng nước dừa sẽ ngọt và thơm hơn).

Cách thực hiện:

1. Sơ chế bồ câu: Làm sạch bồ câu, bỏ nội tạng (có thể giữ lại tim, gan, mề làm sạch để hầm cùng). Chà xát bồ câu với muối và gừng đập dập để khử mùi tanh, rửa lại thật sạch, để ráo. Có thể để nguyên con hoặc chặt miếng vừa ăn.
2. Chuẩn bị tam thất và các vị thuốc khác: Rửa sạch tam thất và các vị thuốc đi kèm (nếu có).
3. Hầm/Tiềm:
   • Cho bồ câu, tam thất, gừng, và các vị thuốc khác (nếu dùng) vào thố/nồi.
   • Đổ nước lọc hoặc nước dừa tươi ngập nguyên liệu.
   • Nêm một ít muối, hạt nêm.
   • Đậy kín nắp. Hầm cách thủy (tiềm) hoặc hầm trực tiếp bằng nồi áp suất/nồi hầm chậm là tốt nhất để giữ được dưỡng chất và làm thịt chim mềm nhừ. Thời gian hầm khoảng 1.5 - 2.5 tiếng (tùy phương pháp và độ non của chim) cho đến khi thịt chim mềm rục, nước dùng ngọt và thấm vị thuốc.

3. Tam thất hầm tim heo.

Nguyên liệu:

• Tim heo: 1 quả (chọn quả tươi, màu đỏ sẫm đều, không có mùi lạ).
• Tam thất: Khoảng 5-10g (dạng bột hoặc lát). Liều lượng có thể điều chỉnh.
• Gừng tươi: Vài lát.
• Gia vị: Muối, hạt nêm, tiêu.
• Nguyên liệu phụ (tùy chọn): Táo đỏ, kỷ tử, ngải cứu...
• Nước lọc.

Cách thực hiện:

1. Sơ chế tim heo (Rất quan trọng):
   • Bổ đôi quả tim theo chiều dọc.
   • Loại bỏ hết máu đông, các cục mỡ và phần gân trắng bên trong và xung quanh quả tim.
   • Bóp tim heo với muối hạt và có thể thêm chút dấm hoặc nước cốt chanh để khử mùi hôi kỹ lưỡng. Rửa lại nhiều lần dưới vòi nước sạch cho đến khi nước trong.
   • Thái tim heo thành miếng vừa ăn. Có thể chần sơ qua nước sôi để loại bỏ bọt bẩn và mùi hôi lần nữa nếu muốn.
2. Chuẩn bị nguyên liệu khác: Rửa sạch tam thất lát (nếu dùng), gừng thái lát, táo đỏ, kỷ tử (nếu dùng). Nếu dùng bột tam thất thì sẽ cho vào sau.
3. Hầm:
   • Cho tim heo đã sơ chế, tam thất lát (nếu dùng), gừng, táo đỏ, kỷ tử vào nồi/thố.
   • Đổ nước ngập nguyên liệu. Nêm chút muối, hạt nêm.
   • Hầm nhỏ lửa (hoặc dùng nồi áp suất, nồi tiềm, nồi nấu chậm) trong khoảng 1 - 1.5 tiếng cho tim heo mềm vừa tới (không nên hầm quá nhừ khiến tim bị dai) và tiết ra chất ngọt, quyện với vị thuốc.
   • Nếu dùng bột tam thất: Khi tim đã gần mềm, hòa bột tam thất với chút nước nguội rồi đổ vào nồi, khuấy đều, đun sôi lại vài phút là được.

4. Gà tần tam thất bắc.

Nguyên liệu:

• Gà: 1 con gà ác (khoảng 500-700g) hoặc 1/2 - 1 con gà ta nhỏ.
• Tam thất: Khoảng 10-20g (thái lát hoặc bột).
• Gói thuốc bắc tiềm gà (có bán sẵn tại các tiệm thuốc bắc hoặc siêu thị, thường có táo đỏ, kỷ tử, ý dĩ, hoài sơn...).
• Ngải cứu (tùy chọn): 1 mớ nhỏ (giúp thơm và tăng tính ấm).
• Gừng: Vài lát.
• Gia vị: Muối, hạt nêm (rất ít hoặc không cần nếu nước dùng đã ngọt tự nhiên).
• Nước lọc hoặc nước dừa tươi.

Cách thực hiện:

1. Sơ chế gà: Làm sạch gà, có thể để nguyên con (nếu là gà ác nhỏ) hoặc chặt miếng vừa ăn (nếu là gà ta). Chà xát muối và gừng để khử mùi, rửa sạch. Có thể chần sơ gà qua nước sôi.
2. Sơ chế nguyên liệu khác: Rửa sạch tam thất lát và các vị thuốc bắc, ngải cứu (nếu dùng). Gừng thái lát.
3. Chuẩn bị tiềm/tần:
   • Xếp gà vào thố/nồi chuyên dụng để tiềm (nồi đất, sứ hoặc nồi gang dày).
   • Nhồi một phần thuốc bắc, tam thất, ngải cứu, gừng vào bụng gà (nếu để nguyên con) hoặc xếp xen kẽ gà và các nguyên liệu vào nồi.
   • Đổ nước lọc hoặc nước dừa ngập gà. Nêm một chút xíu muối.
4. Tiềm/Tần:
   • Cách thủy (Tiềm): Đặt thố gà vào một nồi lớn hơn có chứa nước, đậy kín vung nồi lớn, đun sôi rồi hạ nhỏ lửa, tiềm cách thủy trong khoảng 1.5 - 3 tiếng (tùy gà non hay già) cho gà mềm nhừ, nước cốt ngọt đậm đà. Đây là cách tốt nhất để giữ trọn vẹn dinh dưỡng.
   • Hầm trực tiếp: Dùng nồi áp suất hoặc nồi hầm chậm, hầm ở nhiệt độ thấp trong thời gian tương tự cho đến khi gà mềm nhừ.

5. Thịt hấp tam thất mật ong.

Nguyên liệu thường dùng:

• Thịt nạc: Khoảng 100g (có thể dùng thịt thăn hoặc thịt ít mỡ).
• Bột tam thất: 1 thìa nhỏ.
• Mật ong: 3 thìa cà phê.
• Đan sâm: 20g (tùy chọn, có thể có trong một số biến thể của món ăn).

Cách chế biến (tham khảo):

1. Thịt nạc rửa sạch, có thể thái miếng vừa ăn hoặc để nguyên miếng.
2. Ướp thịt với bột tam thất và đan sâm (nếu dùng) trong khoảng 15-20 phút.
3. Thêm mật ong vào thịt đã ướp, trộn đều.
4. Đem hỗn hợp thịt đi hấp cách thủy cho đến khi thịt chín.
5. Để nguội bớt và thưởng thức. Món này thường được ăn kèm với cơm.

6. Xương ống hầm tam thất hạt sen.

Nguyên liệu:

• 500g xương ống heo
• 100g tam thất bắc (có thể dùng củ hoặc bột)
• 200g hạt sen (tươi hoặc khô)
• Gia vị: muối, bột ngọt, tiêu (tùy chọn)
• Nước lọc: khoảng 2 lít

Cách chế biến:

1. Sơ chế nguyên liệu:
   • Xương ống rửa sạch, chặt khúc vừa ăn. Để khử mùi tanh, có thể chần sơ xương qua nước sôi rồi rửa lại.
   • Tam thất rửa sạch, nếu dùng củ thì thái lát mỏng. Nếu dùng bột thì để riêng.
   • Hạt sen tươi rửa sạch, bỏ tim sen để không bị đắng. Nếu dùng hạt sen khô, ngâm nước ấm khoảng 1-2 tiếng cho mềm rồi rửa sạch.
2. Hầm xương:
   • Cho xương ống vào nồi cùng với khoảng 2 lít nước lọc. Đun sôi và hớt bọt kỹ để nước dùng được trong.
   • Hạ nhỏ lửa và hầm xương khoảng 1-1.5 tiếng cho xương mềm và ra hết chất ngọt.
3. Thêm tam thất và hạt sen:
   • Nếu dùng củ tam thất thái lát, cho tam thất và hạt sen vào nồi hầm cùng xương. Tiếp tục hầm thêm khoảng 30-45 phút cho hạt sen mềm và tam thất chín.
   • Nếu dùng bột tam thất, hầm xương và hạt sen trước cho mềm. Sau đó, hòa tan bột tam thất với một ít nước ấm rồi cho vào nồi, đun sôi nhẹ lại và tắt bếp ngay. Việc này giúp giữ được dược tính của tam thất.
4. Nêm nếm:
   • Nêm nếm gia vị muối, bột ngọt (tùy thích) cho vừa ăn. Có thể thêm một chút tiêu xay để tăng hương vị.

7. Cá kho tam thất.

Nguyên liệu thường dùng:

• Cá: Cá trắm, cá diếc, cá rô đồng hoặc loại cá bạn thích (khoảng 300-500g). Nên chọn cá tươi ngon.
• Tam thất: Khoảng 5-10g củ tam thất tươi thái lát mỏng hoặc 2-3g bột tam thất.
• Gia vị: Nước mắm, đường, tiêu, ớt (tùy chọn), hành, tỏi, riềng (nếu kho riềng), dầu ăn.
• Nước màu (nước hàng): Để tạo màu đẹp cho món ăn.
• Hành lá, rau thơm: Để trang trí (tùy chọn).

Cách chế biến (tham khảo):

1. Sơ chế cá:
   • Cá làm sạch vảy, bỏ ruột, mang. Rửa sạch và cắt khúc vừa ăn.
   • Để khử mùi tanh, có thể xát chút muối hoặc gừng lên cá rồi rửa lại. Ướp cá với chút nước mắm, tiêu, ớt (nếu dùng) trong khoảng 15-20 phút.
2. Sơ chế tam thất:
   • Nếu dùng củ tam thất tươi, rửa sạch, gọt vỏ (nếu cần), thái lát mỏng.
   • Nếu dùng bột tam thất, để riêng.
3. Kho cá:
   • Phi thơm hành, tỏi, riềng (nếu kho riềng) với một chút dầu ăn.
   • Cho cá đã ướp vào nồi, xào nhẹ cho cá săn lại.
   • Thêm nước màu (nước hàng) vào để tạo màu.
   • Đổ nước sôi xâm xấp mặt cá.
   • Nêm nước mắm, đường cho vừa khẩu vị. Đun sôi, sau đó hạ nhỏ lửa và kho liu riu.
   • Cho tam thất:
     • Nếu dùng tam thất tươi thái lát, cho vào nồi cá kho khi nước bắt đầu sánh lại, khoảng 15-20 phút trước khi tắt bếp.
     • Nếu dùng bột tam thất, hòa tan với một chút nước ấm rồi cho vào nồi cá kho khi nước đã gần cạn và sánh lại, đun sôi nhẹ lại rồi tắt bếp ngay để giữ được dược tính của tam thất.
   • Nêm nếm lại gia vị lần cuối cho vừa ăn.
   • Rắc thêm chút tiêu, hành lá, rau thơm (nếu thích) trước khi tắt bếp.

8. Trứng gà hấp tam thất.

Nguyên liệu:

• 1-2 quả trứng gà
• 1-2 thìa cà phê bột tam thất
• Một chút nước ấm (khoảng 1-2 thìa cà phê)
• Gia vị (tùy chọn): một chút muối, đường hoặc mật ong

Cách làm:

1. Đập trứng gà ra bát.
2. Hòa tan bột tam thất với một chút nước ấm.
3. Đổ hỗn hợp tam thất đã hòa tan vào bát trứng, khuấy đều.
4. Thêm gia vị tùy thích (nếu dùng).
5. Đem hỗn hợp trứng đi hấp cách thủy cho đến khi trứng chín hoàn toàn.

Một số lưu ý khi sử dụng món ăn từ tam thất:

• Phụ nữ có thai: Tam thất có tác dụng hoạt huyết mạnh, có thể gây ảnh hưởng không tốt đến thai kỳ, thậm chí gây sảy thai.
• Phụ nữ đang trong kỳ kinh nguyệt: Tương tự, tác dụng hoạt huyết có thể làm tăng lượng máu kinh.
• Người chuẩn bị phẫu thuật: Nên ngừng sử dụng tam thất trước phẫu thuật khoảng 1-2 tuần để tránh nguy cơ chảy máu quá nhiều trong và sau phẫu thuật.
• Người đang dùng thuốc chống đông máu: Tam thất có thể làm tăng tác dụng của thuốc chống đông máu, dẫn đến nguy cơ chảy máu.

Trên đây là một số gợi ý chế biến các món ăn ngon và bổ dưỡng giúp tăng cường, phục hồi sức khỏe, hỗ trợ điều trị bệnh có nguyên liệu là củ tam thất bắc. Chúc các bạn ngon miệng!

Thảo Mộc Xanh.