Củ tam thất bắc hoạt huyết hóa ứ

CỦ CÂY TAM THẤT BẮC VÀ CÔNG DỤNG

Củ tam thất (tên khoa học: Panax notoginseng) là rễ của cây tam thất, một loại dược liệu quý được sử dụng lâu đời trong Y học cổ truyền Việt Nam và Trung Quốc. Nó còn được gọi là: Tam thất bắc, thổ sâm, điền thất, kim bất hoán để phân biệt với một số cây khác cũng mang tên như vậy ở Việt Nam.

(Hình ảnh nhận dạng cây củ thổ sâm)

1. Đặc điểm:

• Hình dáng: Củ thường có hình con quay hoặc hình trụ không đều, chắc, nặng, khó bẻ. Bên ngoài vỏ màu xám hoặc vàng xám, có nhiều vết nhăn dọc và vết tích của rễ nhánh. Mặt cắt ngang có màu xám xanh, xanh đen hoặc vàng xám, phần gỗ ở giữa thường đậm màu hơn.
• Mùi vị: Có mùi thơm nhẹ đặc trưng. Khi nếm, ban đầu có vị đắng, sau đó hơi ngọt và tê lưỡi.

2. Công dụng chính (Theo Y học cổ truyền và một số nghiên cứu):

Trong Đông Y thì đây là một vị thuốc quý được sử dụng nhiều trong điều trị và hỗ trợ điều trị bệnh và tăng cường sức khỏe với những đặc điểm sau đây:

• Phần sử dụng: Phần củ, phơi hoặc sấy khô.
• Tính vị: Vị ngọt hơi đắng, tính ấm, Quy kinh Can - Vị - Tâm - Phế.
• Công năng: Hóa ứ, tư bổ, cầm máu, hoạt huyết, bổ huyết.
• Chủ trị: Thổ huyết, ho ra máu, chảy máu cam, chảy máu ở các khướu như khóe mắt - tai, đại tiện ra máu, kiết lị phân có máu, hoa mắt chóng mặt sau sinh.
• Cầm máu (Chỉ huyết): Đây là công dụng nổi bật nhất. Được dùng để điều trị các chứng chảy máu như xuất huyết nội tạng (dạ dày, phổi, tử cung...), chảy máu cam, chảy máu chân răng, chấn thương gây chảy máu.
• Tiêu sưng, giảm đau (Hoạt huyết, hóa ứ, tiêu thũng, định thống): Giúp làm tan cục máu đông, giảm sưng tấy, bầm tím và giảm đau do chấn thương, va đập, hoặc sau phẫu thuật.
• Bổ máu: Mặc dù tác dụng chính là cầm máu và hoạt huyết, nó cũng được cho là có khả năng hỗ trợ bồi bổ khí huyết, đặc biệt cho phụ nữ sau sinh hoặc người mới ốm dậy (tuy nhiên cần dùng đúng cách và đúng thời điểm).
• Hỗ trợ tim mạch: Một số nghiên cứu cho thấy điền thất có thể giúp tăng cường tuần hoàn máu, bảo vệ cơ tim, giảm cholesterol và ổn định huyết áp ở mức độ nhất định.
• Tăng cường sức khỏe: Được xem như một vị thuốc bổ, giúp nâng cao sức đề kháng, giảm mệt mỏi.

(Hình ảnh vị thuốc thổ sâm củ)

Bài thuốc hay sử dụng thổ sâm:

Chữa thiếu máu: Bột kim bất hoán 6g/ngày, tần với gà non ăn nguyên con.

Chữa suy nhược cơ thể ở người già và phụ nữ sau sinh (thổ sâm 12g, sâm bố chính 40g, ích mẫu 40g, kê huyết đằng 20g, hương phụ 12g. Tán nhỏ hòa nước uống ngày 30g).

Chữa bầm tím vết thương phần mền: Trộn đều thổ sâm với dấm vừa đủ đắp lên vết thương, nếu vết thương bị loét thì rắc bột thổ sâm trực tiếp lên vết thương.

3. Cách sử dụng phổ biến:

• Dạng bột: Củ khô được nghiền thành bột mịn, uống trực tiếp với nước ấm hoặc mật ong. Đây là cách dùng phổ biến nhất.
• Thái lát: Củ được thái lát mỏng để hãm trà uống, ngậm hoặc dùng để hầm cùng các loại thực phẩm khác như gà, chim bồ câu...
• Ngâm rượu: Củ kim bất hoán (thường là tươi hoặc khô) được ngâm với rượu trắng để uống.
• Dùng ngoài: Bột kim bất hoán có thể rắc trực tiếp lên vết thương để giúp cầm máu.

(Hình ảnh vị thuốc kim bất hoán dạng bột)

4. Lưu ý quan trọng khi sử dụng:

• Liều lượng: Cần tuân theo chỉ định của thầy thuốc hoặc người có chuyên môn. Không nên tự ý sử dụng liều cao.
• Đối tượng không nên dùng: Phụ nữ đang mang thai tuyệt đối không nên dùng điền thất vì có thể ảnh hưởng đến thai nhi. Người đang có tình trạng chảy máu nhưng không phải do huyết ứ cũng cần cẩn trọng.
• Tương tác thuốc: Nếu bạn đang dùng thuốc chống đông máu (như warfarin) hoặc các thuốc điều trị bệnh khác, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng kim bất hoán.
• Chất lượng: Nên mua củ kim bất hoán ở những nơi uy tín để đảm bảo chất lượng, tránh mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng hoặc bị ẩm mốc. Củ điền thất tốt thường chắc, nặng, mặt cắt mịn, có mùi thơm đặc trưng.
• Nên dùng vào buổi sáng, tránh dùng buổi tối, không nên kết hợp với gừng và tỏi rất dễ gây đi ngoài đối với những người mẫn cảm, ngoài ra những người bị táo bón không nên dùng vì có tính ấm.

(Thổ sâm dùng chế biến nhiều món ăn bổ dưỡng)

Củ tam thất bắc là một vị thuốc quý nhưng cần sử dụng đúng cách và đúng đối tượng để phát huy hiệu quả và đảm bảo an toàn. Nếu bạn có ý định sử dụng thổ sâm để chữa bệnh hoặc bồi bổ sức khỏe, tốt nhất nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc thầy thuốc Y học cổ truyền.

Cảm ơn quý khách đã quan tâm!

THẢO MỘC XANH.